Steeds meer Nederlanders verhuizen naar België. Het is goedkoper, dichtbij en er is een gemeenschappelijke taal. Tijdens de pandemie worden de verschillen tussen Nederlanders en Belgen meer zichtbaar. Naar België verhuizen blijkt dan ook minder makkelijk dan vaak wordt gedacht, want de culturele verschillen tussen de twee landen zijn erg groot.
Ieder land heeft een ander beleid als het aankomt op corona. Buurland België heeft meestal strengere regels dan Nederland. Zo was er in het voorjaar geen intelligente maar een ‘gewone’ lockdown. Daarnaast dragen de Belgen al gehoorzaam sinds de zomer mondkapjes.
De verschillen in het coronabeleid zorgen bij sommige grensbewoners voor irritatie. “Je ziet gelijk wie een Hollander is, die dragen geen mondkapje. Ik begrijp niet waarom ze dat risico nemen. De kans dat ze mij besmetten is groot”, vertelde Vlaming Marcel Wouters afgelopen zomer. De verschillen tussen de twee landen komen niet ineens uit de lucht vallen. Volgens een factcheck van Knack is het grotendeels waar dat Belgen qua cultuur dichter bij Italianen staan dan bij Nederlanders.
Cultuurshock
Nederlanders die in België wonen merken ook grote verschillen. Zaide Bil-Chand verhuisde in december 2012 van Groningen naar België om stage te lopen bij het productiehuis Woestijnvis. “Ik verhuisde vol vertrouwen naar België zonder dat ik goed was voorbereid en toen kwam er echt een klap. Ik ben meerdere keren in het buitenland geweest en naar België verhuizen voelde laagdrempelig. Ik had niet verwacht dat het verschil met Nederland zo groot zou zijn. Ik kreeg mijn grootste cultuurshock ooit.”
Zaide merkt dat ze in België veel meer woorden nodig heeft om duidelijk te maken wat ze bedoelt. Benieuwd naar een voorbeeld? Luister naar Zaide
Communicatiedeskundige Evert van Wijk, sinds dertig jaar ‘Nederbelg’, schreef twee boeken over de cultuurverschillen tussen België en Nederland. “Met mijn boeken wil ik vooral Nederlanders waarschuwen voor de vele valkuilen die er zijn. Veel mensen zien België als een soort provincie van Nederland. We spreken min of meer dezelfde taal, dus denken veel mensen dat de rest ook hetzelfde is. Ik ben er stellig van overtuigd dat er binnen Europa geen groter verschil is tussen twee buurlanden dan België en Nederland.”
Verhuizen naar België is in de praktijk dus minder simpel dan het lijkt vanwege de culturele verschillen. Desondanks neemt het aantal Nederlanders dat in België gaat wonen al jaren toe.
Er zijn allerlei redenen voor Nederlanders om naar België te verhuizen, vanwege werk of voor de liefde. Een veelgehoorde reden is de betere woningmarkt. Er zijn goedkopere koopwoningen, een minder krappe woningmarkt en lagere huurprijzen. Ook veehouders van megastallen verhuizen naar België vanwege de minder strenge regelgeving.
Cultuurmodel
Verschillende onderzoeken beamen dat er grote verschillen zijn. Zo deed Marinel Gerritssen, hoogleraar interculturele bedrijfscommunicatie, in 2014 crosscultureel onderzoek waaruit blijkt dat Vlaanderen en Nederland sterk van elkaar verschillen op twaalf van de zestien culturele waarden. De verschillen tussen Vlamingen en Walen noemt ze overigens verwaarloosbaar, want die zijn in de realiteit heel klein.
Sociaal psycholoog Geert Hofstede bedacht een cultuurmodel gebaseerd op vijf dimensies: machtsafstand, individualisme, masculiniteit, onzekerheidsvermijding en lange- of kortetermijndenken. Hofstede is van mening dat er bijna nergens buurlanden zijn die meer van elkaar verschillen als Nederland en België. Volgens het model van Hofstede behoort Nederland dan ook toe aan het Germaanse Europa. België staat juist dichter bij de Latijnse cultuur van onder andere Frankrijk en Italië.
Machtsafstand
Volgens de cultuurdimensies van Hofstede verschillen België en Nederland het meest qua machtsafstand, masculiniteit en onzekerheidsvermijding. Zaide merkte tijdens haar stage dat de machtsafstand in België groter is. “Jan Eelen is een vrij grote naam in de televisiewereld, hij wordt in de volksmond ‘Jakke’ genoemd. Als hij mij in de gang begroette beantwoorde ik met ‘Dag Jakke’. Ik werd meteen door de andere stagiaires op mijn vingers getikt omdat ik niet zomaar tegen Jan Eelen kon praten alsof hij mijn buurman was”.
Evert merkt ook dat de machtsafstand in België groter is. Bovendien vindt hij het vaak onduidelijk wie er aan de knoppen draait en wie de beslissingen neemt binnen een bedrijf. “Daarnaast is de affectieve relatie erg belangrijk, het gaat erom dat er een goede klik ontstaat voordat er zaken kan worden gedaan.”
Onzekerheidsvermijding
België is volgens Hofstede een van de landen met de hoogste onzekerheidsvermijding. Evert ziet dat terug doordat Belgen vaak de kat uit de boom kijken en meer gebonden zijn aan hun streek. “Het komt best veel voor dat mensen die in West-Vlaanderen wonen iedere dag de trein op en neer naar Brussel nemen voor werk”. België is inderdaad een echt ‘pendelvolk’, en is een van de landen waar mensen het minst vaak verhuizen. Als Belgen verhuizen staat hun nieuwe huis vaak binnen vijf kilometer van hun vorige verblijfplaats.
Onzekerheidsvermijding uit zich het meest door het hebben van regels en planningen. Zaide vindt juist dat de regels in België flexibeler zijn dan in Nederland. “In België zijn ook veel regels, maar die worden meer gezien als leidraad, zodat je daarnaast je eigen manier kunt verzinnen om daaromheen te werken. De regels zijn er dus wel, maar die mag je ook creatief bekijken. In Nederland is die ruimte voor creativiteit volledig afgedekt.”
Masculiniteit
Volgens Hofstede is Nederland een feminien land, we werken om te leven, maar leven niet om te werken. Zaide merkt dat de work-life balance in België heel anders is. België is volgens Hofstede dan ook veel meer masculien. Succesvol zijn is belangrijker dan zelfontplooiing. “Ik merk heel erg dat je hier nooit genoeg doet. Ik werk parttime bij een productiehuis en mijn baas werkt tot zes uur, maar vanaf negen uur ’s avonds werkt ze weer verder”.
Evert beaamt dat ze in België veel harder werken. “Vroeger werkte ik voor een bedrijf waarvoor ik deels in Terneuzen en deels in Brussel kwam. Als ik in België ’s avonds op het kantoor kwam zat daar nog de helft van de mensen te werken. In Nederland gaan de meeste mensen om vijf uur naar huis. Dan kunnen ze op tijd eten en hebben ze nog een avond voor zichzelf. De Belgen werken gewoon door en eten ’s middags warm in plaats van in de avond.”
Benieuwd naar zo’n Belgische lunch op het kantoor? Luister naar Evert
Overheersing en de kerk
Hoe kan het dat twee buurlanden zoveel verschillen? De kerk en overheersing uit het verleden spelen daar volgens Evert een grote rol in. “Als je overheerst wordt door een natie, of zoals België door talloze naties, dan leer je om altijd ja te zeggen. Mensen die nee zeggen tegen de overheerser worden namelijk gestraft. Daarnaast heeft Nederland een calvinistische cultuur en België een katholieke traditie”. Volgens Geritssen kan niet met zekerheid worden vastgesteld of de verschillen tussen de twee landen zijn ontstaan vanwege historische gebeurtenissen. Het is wel plausibel dat een katholiek onderdrukt volk andere waarden heeft dan een volk dat minder onderdrukt is en overwegend protestants is.
België en Nederland waren van 1815 tot 1830 voor het laatst verenigd. Daarvoor, tijdens de Reformatie, waren de twee landen ook al verenigd als onderdeel van de Spaanse Nederlanden. Het Spaanse bewind van de katholieke Filips II trad hard op tegen de protestanten. In 1581 verklaarden de Noordelijke Nederlanden zich met het Plakkaat van Verlatinghe onafhankelijk van Spanje. De Zuidelijke Nederlanden waren nog niet verlost van het Spaanse bewind, dat hard optrad tegen het protestantisme. Na de val van Antwerpen in 1585 vertrokken 50.000 protestanten en intellectuelen uit het zuiden naar de Noordelijke Nederlanden. Zodoende werden de Zuidelijke Nederlanden voornamelijk rooms-katholiek, en het noorden overwegend calvinistisch.
Vandaag de dag is de invloed van de kerk minder groot. In 2010 noemde zestig procent van de Belgen zichzelf katholiek, in 2018 ging het om ruim 52 procent. In Nederland zei in 2010 28 procent van de mensen katholiek te zijn. In 2018 was dat gedaald naar 22 procent. Dat religie nog steeds invloed heeft ziet Zaide ook. “Het katholieke zit zo in België ingebakken. Dat zijn dingen die je vroeg of laat gaat tegenkomen. Ik heb daarover gelezen zodat ik het kan herkennen.”
Wil je weten hoe je religie in België kunt herkennen? Luister naar een voorbeeld van Zaide
Tips
Hoe kunnen Nederlanders die zich in België vestigen het beste voorbereiden? “Behandel het als een ander land”, vertelt Zaide. “Als je naar de andere kant van de wereld reist gaan mensen van tevoren informatie over dat land lezen. Dat raad ik ook aan voor België. Het is niet makkelijk en het is een grote misvatting dat doordat we de taal delen alles hetzelfde is in België.
Volgens Evert is het belangrijk is dat Nederlanders zich wat meer bescheiden opstellen. Het is daarnaast belangrijk om te begrijpen hoe Belgen naar Nederlanders kijken. “Er is een prachtig gezegde in Vlaanderen: Als een Hollander je niet bedrogen heeft dan is hij het vergeten.”
Manel van Nieuwland 