Je betaalt minder collegegeld, vindt makkelijk een kamer en er is geen loting. Studeren bij onze zuiderburen lijkt op het eerste gezicht alleen maar positief. Desondanks neemt het aantal Nederlandse studenten in België af. De verschillen tussen studeren in België en Nederland zijn vaak groter dan gedacht en Nederlandse studenten zijn vaker minder succesvol.
Twee procent van de Nederlandse studenten volgde in 2019 hoger onderwijs in het buitenland. België is met bijna achttien procent na het Verenigd Koninkrijk het op één na populairste land. In 2014 stond België nog op de eerste plek. Momenteel studeren er aan de Universiteit Antwerpen 1533 Nederlandse studenten, vorig jaar waren dat er 1609. In Leuven studeren zo’n 1900 Nederlandse studenten aan de universiteit.
De Universiteit Antwerpen denkt niet dat het door corona komt dat er dit jaar minder Nederlandse studenten zich hebben aangemeld. De afgelopen jaren zag de universiteit al een daling van het aantal Nederlandse studenten. In 2012 waren er nog 917 Nederlandse aanmeldingen, in 2020 zijn dat er nog maar 247. De opleiding dierengeneeskunde is erg populair, meer dan de helft van de eerstejaars studenten is daar Nederlands. Dit jaar begonnen er zeventien minder Nederlanders aan deze opleiding. Dat komt volgens de universiteit voornamelijk vanwege de invoering van een niet-bindende ijkingstoets.
De Vlaamse opleidingen geneeskundige zagen dit studiejaar ook minder Nederlanders bij het toelatingsexamen. 246 Nederlanders deden uiteindelijk het toelatingsexamen. 158 kandidaten hadden zich afgemeld voor het examen. Daarbij blijkt corona wel een rol te hebben gespeeld, een reden voor afmelding was dat Nederlanders na het examen tien dagen in quarantaine moesten.
Bijna alles positief
Uit onderzoek van het NRC Handelsblad blijkt dat een derde van de Nederlanders die naar België gaat voor een studie zich onvoldoende heeft voorbereid op de culturele verschillen. Die verschillen zijn groot, volgens onderzoek verschillen Belgen en Nederlanders op twaalf van de zestien culturele waarden.
Ondanks de verschillen gaat er ook een hoop goed. “Ik vind bijna alles positief aan studeren in België”, vertelt Elsbeth Wolrich die een master internationale betrekkingen doet in Antwerpen. Ze woont nu al ruim een jaar in de Belgische stad en dat bevalt goed. “Ik wilde graag verhuizen naar een nieuwe plek niet te ver van mijn familie in Groningen. De randstad was een optie, maar vanwege financiële redenen was dat niet haalbaar. België was een goede keuze. Het is betaalbaar, ik kon een premaster doen en het is niet te ver weg”.
Sanne van den Eijnde is ook positief over het hoger onderwijs van onze zuiderburen. Ze volgt Belgisch onderwijs sinds ze acht jaar is. “Ik was het al gewend, dus de stap om naar een Belgische universiteit te gaan lag wel voor de hand”. Ze koos voor Gent, maar stopte na het eerste jaar omdat de studie niet aansloot bij haar verwachtingen. Daarna begon ze met een studie pedagogische wetenschappen in Leiden.
Nederlanders zijn minder succesvol
Vanwege financiële redenen werd studeren in België steeds populairder, het recordjaar was 2012 met 5773 Nederlandse studenten. Tussen 2009 en 2017 verdubbelde het aantal Nederlandse studenten in België van 4.380 tot 9.830. Inmiddels is de populariteit gedaald. Een reden voor die daling is wellicht dat het studentenleven in België veel anders is, waardoor Nederlanders minder succesvol zijn. Zo slaagde in 2012 aan de Universiteit Antwerpen negen procent van de Nederlandse studenten in één keer. Bij Belgische studenten ging het om 34 procent. Andere universiteiten zien ook dat Nederlanders vaak slechter scoren.
Elsbeth en Sanne merken dan ook duidelijke verschillen tussen het Vlaamse en Nederlandse hoger onderwijs. Zo is er in België sprake van meer hiërarchie waardoor studenten minder geneigd zijn om vragen te stellen. Daarnaast is het onderwijs vooral gericht op het leren van de theorie. “De manier waarop je hier leert voor een tentamens is anders. Je krijgt een boek en dat moet je gewoon uit je hoofd leren”, zegt Elsbeth.
De tentamens zijn ook anders, er zijn bijvoorbeeld meer mondelinge tentamens vertelt Elsbeth. “Vorig jaar moesten we een boek lezen van zeshonderd pagina’s. Daarin stonden wel duizend verschillende concepten over internationale politiek. Het was een mondeling tentamen, eenmaal in het lokaal moest je een Post-it pakken met daarop drie termen. Die termen moest je dan aan de docent uitleggen. Met een beetje pech kende je net die drie termen niet, terwijl je wel goed het boek hebt gelezen”
Sanne merkte ook dat de theorie erg belangrijk is in België. Omdat voor haar tweede studie het praktijkgedeelte erg belangrijk was, koos ze voor een Nederlandse universiteit. “Ik heb gemerkt dat België heel goed is voor theoretische opleidingen zoals natuurkunde en scheikunde. Ze focussen er echt op dat je de theorie goed snapt en daar stellen ze ook heel hoge eisen aan”.
Professioneel onderwijs
Een ander pluspunt is volgens Sanne de beschikbaarheid tot studentenpsychologen en studentenartsen. “In Gent kon je ook naar groepsbijeenkomsten waarbij je met een groep studenten en de studentenpsycholoog in gesprek ging over hoe je met faalangst kunt omgaan”.
“Het onderwijs is hier heel erg professioneel”, vindt Elsbeth. “De docenten zijn erg vakbekwaam en er wordt veel georganiseerd. Momenteel heb ik bijvoorbeeld een vak waarbij elke week een diplomaat als gastspreker komt. Ik heb het idee dat er hier een hoog niveau van respect is en ze alles heel serieus nemen. Ze zetten zich hier echt in voor de studenten”.
Maar is de kwaliteit van het onderwijs in België ook beter? Volgens de Times Higher Education World Ranking van 2020 staat de KU Leuven als eerste Vlaamse of Nederlandse universiteit op plek 42. De hoogste Nederlandse plek is de universiteit van Wageningen op nummer 62. Daarna volgen veel Nederlandse universiteiten. De eerstvolgende Belgische universiteit komt pas op plek 103. Het is lastig om te zeggen welk onderwijs beter is aangezien ze zoveel van elkaar verschillen. De kwaliteitseisen zijn voor Nederland en België wel hetzelfde, maar helemaal gelijkwaardig is het niet. Met een Nederlands havodiploma kun je namelijk niet naar een Belgische hogeschool, daarvoor heb je een propedeuse of vwo-diploma nodig.
Winnaarsmentaliteit
Een groot cultuurverschil tussen België en Nederland is de mate van masculiniteit. Volgens onderzoek door sociaal psycholoog Hofstede ligt dat in België veel hoger dan in Nederland. Kenmerken van een masculiene cultuur zijn dat mensen succesvol willen zijn en een winnaarsmentaliteit hebben. Belgen willen zichzelf onderscheiden en doen daarvoor zichtbaar hun best. In de Nederlandse cultuur wordt dat vaker gezien als jezelf uitsloven. Die masculiniteit is ook te zien bij de Belgische studenten. “Iedereen hier wil echt hoge cijfers halen. Het moet echt zo hoog mogelijk”, vertelt Elsbeth.
Volgens Sanne komt dat door het watervaleffect. “In België willen mensen het beste bereiken en kiezen ze voor de hoogste studierichting. Als ze dat niet aankunnen stromen ze af naar een lager niveau”. In Nederland is wellicht meer sprake van het zalmeffect, op een lager niveau beginnen en uiteindelijk doorstromen naar de universiteit.
Praten tijdens de les
“In Nederland fluisteren mensen altijd tijdens college en doen ze ondertussen andere dingen”, vertelt Elsbeth. “Ik merk dat in Antwerpen nooit mensen door de les praten. Mijn klasgenoten nemen het veel serieuzer en hebben meer discipline. Ik vond het soms wel heftig hoe weinig respect studenten hadden tijdens mijn studie in Nederland”.
Sanne ergert zich ook weleens aan klasgenoten die niet opletten en de les verstoren in Leiden. “Sommige klasgenoten doen neerbuigend naar mensen die wel hun best doen. Ze snappen het niet omdat je een vak ook kan halen door alleen de samenvatting te lezen. Maar ik doe het niet om het vak te halen, ik doe het om te begrijpen”.
Hogere studielast
Heeft al het stampen nut? Elsbeth merkt dat de studielast in België hoger is, en denkt dat ze er ook meer van leert. Sanne beaamt dit. “De hoeveelheid boeken die moet lezen komt waarschijnlijk overeen. In Nederland kun je echter veel minder lezen om een tentamen te halen. Als je een samenvatting gebruikt en goed oplet in de les kun je alsnog een voldoende halen. In België is het moeilijker om met minimale inzet een voldoende te halen.”
Is onderwijs in België beter dan in Nederland? Sanne: “Geen van beide landen heeft de ideale situatie, maar ik denk dat ze wel heel veel van elkaar kunnen leren. Eigenlijk zou het een mix moeten zijn tussen het Belgische en Nederlandse onderwijs.”
Manel van Nieuwland 